Бұлақ көрсең, көзін аш

Мәтіннің тақырыбын және негізгі ойды білдіріп тұрған сөйлемді анықтайсың.

1. Түсініп оқы және бастау сөзінің мағынасын біліп ал.

1. Көш бастау қиын емес –
    Қонатын жерде су болса.
    Қол бастау қиын емес –
    Шабатын жерде жау болса.
    Шаршы топта сөз бастау қиын –
    Шешімін таппас дау бар.

   Бұқар жырау

2. Бастау – жерасты суларының жер бетіне шығатын көзі. Оны бұлақ деп те атайды.

Орфографиялық Сөздік

бұлақ
бастау
сөз бастау

2. Түсініп оқы.

Райымбек бастауы

  …Райымбек сарбаздары алғашқы күні-ақ сусыздықтан тарыға бастады. Бүгін – екінші күн.
   – Шыдауға тура келеді, – деді Райымбек жігіттеріне. – Таң атып, жерге жарық түскенде, тағы да су іздейміз. Тек бір адым шегінбейміз. Егер жер бетінде су жоқ болса, жер астынан шығарамыз.
  Райымбек қатты ойланып отырды да, орнынан атып тұрды. Қолына сүңгі алып, атқа да мінбей, Көкойнақты жаяу жетектеп, жүріп кетті. Атты жүре шалдырып, сайды өрлеп аяңдап келеді. Жерден көз алмайды. Бір ойпаңдау жерге қарап, кідіріп қалды. Сол араға келгенде Көкойнақ та жерден көк тістеп тұрып оқыранып жіберді. Сол жерден бас көтермей, көкті иіскеп-иіскеп қояды.
  Райымбектің күтіп келе жатқаны да сол еді. Ат қадалған жердің шөбі басқа шөптей емес, бояуы қанық, қою жасыл, тым балдыр. Бойында судан тартқан нәрі бары ап-айқын көрінеді.
  Райымбек дәл аяғының астына бойлата сүңгі сұқты да, қайта тартып алды. Жерге құлаш бойы енген сүңгінің ұшына лайлы топырақ жұғылып шыққанда қуанып кетті. Содан әрі қарай үш қырлы найзаны сол алғаш сұққан орнына қайталап-қайталап бірнеше рет шаншыды. Түйгіштей сұққылап, қайта тартып алғанда, сүңгі соңынан атқылап су шықты. Қуанғаннан:
  – Су! Су! – деп дауыстап жіберді.
  …Райымбек пен Көкойнақтың арқасында шөл далада адам да, ат та суға қанды. Алыс сапардан шаршап, шөлдеп келе жатқан жолаушы болса, өзінің де, көлігінің де сусынын қандыратын мөлдір сулы бастауды сол күннен бастап «Райымбек бастауы» деп атады.

Жолдасбай Тұрлыбаев

3. Райымбек батыр туралы не білесің?

4. Райымбек батыр су көзі бар екенін неден аңғарды?

5. Әңгіме неліктен «Райымбек бастауы» деп аталады? Басқаша тағы қалай атауға болады?

6. Мәтіннен бастау сөзіне қатысты тіркесті тауып, жазып ал.

7. Суретке қара. Мәтінге сүйеніп, Райымбек батырды сипатта. Оның іс-әрекетіне баға бер.

8. «Бұлақ көрсең, көзін аш» дегенді қалай түсінесің?

×
×

Корзина