ІІ ЖАРТЫ ЖЫЛДЫҚҚА АРНАЛҒАН ҚОСЫМША ДИДАКТИКАЛЫҚ МАТЕРИАЛДАР

  1. Кестенi толтырыңдар.

Өзгергiштiк типтерi

  2. Мына терминдерге анықтама берiңдер.
  Өзгергiштiк –______________________________________________________________________________________
  Модификациялық өзгергiштiк –_______________________________________________________________________
  Үйлесiмдi өзгергiштiк –______________________________________________________________________________
  Мутация –_________________________________________________________________________________________
  Мутон –___________________________________________________________________________________________
  Тұқым қуалау өзгергiштiгiндегi сәйкестiк қатарлар заңы –________________________________________________

  3. Дұрыс пiкiрдi таңдаңдар.

  А – Ағзаларда өзгергiштiк үнемi тек генотип өзгерген кезде ғана пайда болады.
  Ә – Ағзалардағы өзгергiштiк генотиптiң өзгеруiне де, сондай-ақ оның өзгермеуiне де байланысты бола алады.
  Б – Тұқым қуалау өзгергiштiгi тек орта жағдайының өзгеруi кезiнде пайда болады.
  В – Тұқым қуалау өзгергiштiгi генотиптiң өзгеруiне байланысты, тұқымқуаламайтын өзгергiштiк генотиптiң өзгеруiне байланысты емес.
  Г – Қарақаттың қалемшесiн әртүрлi жағдайларда өсiрген кезде ағзалардың әр алуан көптеген фенотиптерiн өсiруге болады.
  Ғ – Теректiң қаламшелерiн бiрдей жағдайларда өсiрген кезде фенотиптерi әр алуан көптеген ағзалар өсiруге болады.
  Д – Бiр нуклеотидтiң мутациясы аминқышқыл құрылысын өзгертуге апарып соғуы мүмкiн.
  Е – Үйлесiмдi өзгергiштiк әрқашан жынысты көбеюге байланысты.

  4. Дұрыс жауабын таңдаңдар.
  1. Өзгергiштiк – бұл:
    а – ағза қоректенуiнiң өзгеруi,
    ә – ұрпақтардың ататектерден айырмашылығы,
    б – генотиптiң фенотиптен айырмашылығы.
  2. Модификациялы өзгергiштiк:
    а – тұқым қуалауға берiледi,
    ә – орта жағдайларына байланысты тұқым қуалау бойынша бе-рiледi,
    б – генотипке байланысты,
    в – тұқым қуалау бойынша берiлмейдi.
  3. Генотиптiң фенотиптiк көрiнiсi мыналарға байланысты:
    а – әрқашан нақтылы генге,
    ә – нақтылы геннiң ортамен өзара әрекетiне,
    б – нақтылы геннiң ортамен және өзге гендерiмен өзара әрекетiне,
    в – ортаға байланысты еместiгiне.
  4. Модификациялық өзгергiштiк:
    а – кездейсоқ сипаты бар,
    ә – бейiмделгiштiк сипаты бар,
    б – дәл осы популяциядағы тек бiр дараққа ғана тән,
    в – тұқым қуалау сипаты бар.
  5. Өзгергiштiгi тұқым қуалау болып табылады:
    а – модификациялық,
    ә – мутациялық және үйлесiмдiлiк,
    б – модификациялық және мутациялық,
    в – үйлесiмдiлiк және модификациялық.
  6. Үйлесiмдi өзгергiштiк мыналарға байланысты:
    а – мутацияға,
    ә – орта жағдайына,
    б – гендер өзара әрекетiне,
    в – жыныстық көбеюге.
  7. Мутация өлшем бiрлiгi:
    а – ген,
    ә – хромосома,
    б – мутон.
  8. Мутация жиiлiгi мыналарға байланысты:
    а – нақтылы генге,
    ә – дарақтың биологиялық түрiне,
    б – хромосомадағы гендер санына,
    в – дұрыс жауабы жоқ.

5. Мембраналардың болуы және мөлшерiне байланысты органоидтерді үш топқа бөлiп, сәйкестiктерiн анықтаңдар.

1. Мембрана.
2. Центроильдер немесе жасушалық орталық.
3. Лейкопластар.
4. Лизосомалар.
5. Ядро.
6. ЭПТ – эндоплазмалық тор.
7. Талшықтар, кiрпiкшелер.

8. Гольджи жиынтығы.
9. Хлоропластар.
10. Митохондриялар.
11. Нағыз вакуоль.
12. Рибосомалар.
13. Пластидтер.
14. Хромопластар.
15. Хромосома.

  6. Жоғарыда (№5) берiлген органоидтерді ағзалардың әртүрлi топтарында кездесетіндерін таңдап алып, оларды кестеге бөлiп орналастырыңдар:

  7. Кестенi толтырыңдар.

«Жасушадағы сұйықтық»

  8. Органоидтер мен олардың атқаратын қызметтерi арасындағы сәйкестiктердi анықтаңдар.

  1____, 2____, 3____, 4____, 5____, 6____, 7____,
  8____, 9____, 10____, 11____, 12____, 13____, 14____.

9. Құрылыс ерекшелiктерiне сәйкес қасына органоидті жазыңдар.

  10. Келесi тiрек сұрақтарды пайдаланып, органоидтер арасында өзара байланыс сызбанұсқасын құрастырыңдар.
  – Сыртқы мембрана құрамбөлiктерiн жасушаның қай бөлiгi қалыптастырады?
  – Олар құрылысқа қажеттi заттарды қайдан алады?
  – Өз заттарын биосинтездеу үшiн қай органоидтер заттарды ыдыратып, «құрылыс блогын» жеткiзiп бередi?
  – Өз нәруыздарын, майлар мен көмiрсуларын (өсiмдiктерде және жануарларда) қай органоидтер синтездейдi? Бұл үдерiстерде ядроның атқаратын рөлi бар ма, жоқ па?
  – Дайын нәруыздық, көмiрсулық және май молекулалары қайда түсе алады?
  – Биосинтезге қажеттi энергияны жасуша қайдан алады?
  – Бұл үдерiстер өсiмдiктер мен жануарлардан қалай ажыратылады?
  – Өсiмдiктерде жасуша қабырғасы ненiң есебiнен өседi, оның құрам-бөлiктерiн қай органоидтер қалыптастырады? Құрамбөлiктерiнiң синтезiн қай органоидтер iске асырады?
  – Заттардың жасушаiшiлiк тасымалын қай органоидтер жүзеге асырады? Олар ненi, қайдан және қайда тасымалдайды?
  – Заттардың сақталуын қай органоидтер iске асырады?

  11. Сызбанұсқада экология бөлiмдерiнiң кейбiреуi көрсетiлген. Олардың ненi зерттеп, нақтылы қандай мәселелердi шешетiнiне болжам жасаңдар.

  12. Адам өмiрiне жағымды және жағымсыз әсер ететiн факторлардың үш тобының барлығына мысал келтiрiңдер.

  13. Факторлардың үш тобы бойынша мысалдарды бөлiп орналастырыңдар:
  Биотикалық _______________________________________________________________________________________
  Абиоздық _________________________________________________________________________________________
  Антропогендiк _____________________________________________________________________________________
  1. Ауадағы О2 мөлшерi орташа есеппен 21%.
  2. Масалар батпақта сан алуан популяциялар түрiнде болады.
  3. Жасыл өсiмдiктер жазда ағзалы заттарды көп өндiредi.
  4. Темiржол құрылысы орман алқабын отырғызуды мақұлдайды.
  5. Қазақстанның оңтүстiгiнде шуақты күндер кей жылдары 300 күннен көп болады.
  6. Қазақстанның солтүстiгiнде қардың қалыңдығы жекелеген қыстарда бiржарым метрлiк қалыңдыққа дейiн жетедi.
  7. Арал теңiзiне әкелiнген көзауық балығы көндiгiп, көбеюде.
  8. Далалық кемiрушiлер популяциясы – iндеттi тасымалдаудың табиғи ошағы болуы мүмкiн.
  9. Кейбiр топырақ бактериялары мұнай өнiмдерiмен қоректене алады.

14. Кестенi толтырыңдар.

Факторлардың адам үшiн маңызы

  15. Терминдер мен анықтамалар арасындағы сәйкестiктi анықтау.
  1. Табиғи таралу аймағының бiр бөлiгiнде ұзақ өмiр сүретiн, үнемi еркiн шағылысып, өзге ұқсас топтардан iшiнара оқшауланатын бiр түр жануарларының тобы ___________________________________________________________ .
  2. Биосфераны ең iрi ____________________________________________________________________ деп атайды.
  3. Бұл терминмен көбiнесе қандай болса да биогеоценоздың тiрi табиғаттан оқшауланған тек өлi нысандарын немесе қандай болса да бiр тiрi нысандардың өлi табиғаттан оқшауланғандарын ғана белгiлейдi ___________________________________________________________________________________________________
  4. Қоректiк немесе өзге байланыстармен бiрiккен бiрнеше популяциялар тобы_______________________________
  5. Экожүйенiң өзiн қоршаған өлi нысансыз өзара байланыстарымен барлық тiрi құрамбөлiктер ___________________________________________________________________________________________________
  6. Белгiлi аумақта ұзақ өмiр сүретiн және өзiн-өзi реттей алатын барлық тiрi және өлi құрамбөлiктер ___________________________________________________________________________________________________

1. Популяция
2. Бiрлестiк
3. Биоценоз

4. Биогеоценоз
5. Экожүйе
6. Биотоп

  16. Дөңгелектегi сандар қай үдерiстерге сәйкес келетiнiн анықтаңдар.

Көмiртектiң айналымы

  А – тыныс алу
  Ә – жану
  Б – шiру
  В – қоректену
  Г – фотосинтез

  17. Кестенi толтырыңдар. Өздерiң тұрған жерге таяу орналасқан 3 қорықты таңдаңдар.

Қазақстан қорықтары

×
×

Cart